نوجوانان در دام اعتیاد/ رویاهایی که دود می‌شوند
افزایش چشمگیر اعتیاد در میان نوجوانان، زنگ خطری برای جامعه است که به صدا درآورده، با ورود مواد مخدر جدید و روانگردان‌ها به زندگی روزمره جوانان، آینده‌ای تاریک در انتظار نسل آینده است.
به گزارش خانه خشتی به نقل از ایسنا افزایش اعتیاد در میان نوجوانان یکی از معضلات جدی اجتماعی است که در سال‌های اخیر به طرز نگران‌کننده‌ای در حال گسترش است، آمار و ارقام نشان می‌دهد که سن آغاز مصرف مواد مخدر و اعتیاد به مواد روانگردان روز به روز پایین‌تر می‌آید و این زنگ خطر ناشی از عواملی متعدد همچون فشارهای اجتماعی، مشکلات اقتصادی، ضعف در نهادهای آموزشی، خانواده‌ها و تغییرات فرهنگی است.
نوجوانان به عنوان آینده‌سازان جامعه، در این مقطع حساس از زندگی خود با چالش‌های بسیاری مواجه‌اند و عدم توجه به نیازها و مشکلات آنها می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد.
تحقیقات حاکی از آن است که اعتیاد در سنین پایین نه تنها بر سلامت جسمی و روانی فرد تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه می‌تواند به بحران‌های اجتماعی و اقتصادی در بزرگسالی منجر شود، نوجوانانی که درگیر اعتیاد می‌شوند، معمولاً با چالش‌های جدی در زمینه‌های تحصیلی، شغلی و خانوادگی مواجه‌اند و در بسیاری از موارد موفقیت‌های آینده آنها به شدت تحت تأثیر این تجربه‌های تلخ قرار می‌گیرد.
به گزارش ایسنا، فقدان حمایت‌های اجتماعی و خانوادگی در این دوران بحرانی می‌تواند زمینه‌ساز انزوای اجتماعی و بی‌اعتمادی به نهادهای اجتماعی شود. نوجوانان مبتلا به اعتیاد اغلب به دلیل شرم، از بازگشت به زندگی طبیعی و معنادار خود باز می‌مانند.
این موضوع نه تنها بر کیفیت زندگی آنها تأثیر می‌گذارد، بلکه تهدیدی برای امنیت اجتماعی و سلامت عمومی جامعه نیز به حساب می‌آید.
بنابراین ضرورت دارد که با نگاهی عمیق و انتقادی به ریشه‌های این پدیده پرداخته و تبعات آن را در بزرگسالی مورد بررسی قرار دهیم. این گزارش به تحلیل علل و عوامل مؤثر در گسترش اعتیاد در میان نوجوانان و بررسی تبعات آن در زندگی بزرگسالی خواهد پرداخت و در نهایت، راهکارهای پیشگیرانه و درمانی را به عنوان راه‌هایی برای مقابله با این بحران اجتماعی پیشنهاد خواهد کرد، توجه به این موضوع نه تنها به نفع فرد فرد نوجوانان است، بلکه می‌تواند جامعه را از بحرانی که در انتظار آن است، نجات دهد.
اعتیاد ریشه در یک نیاز یا حالت روانی نهفته دارد
در همین زمینه یک روانشناس بالینی با اشاره به تعریف روان‌شناختی اعتیاد اظهار کرد: اعتیاد یک رفتار یا کنش است که نتیجه‌ای قابل‌مشاهده در پی داشته و ریشه‌های عصبی و روان‌شناختی دارد، به طوری که هم سیستم عصبی و هم سیستم روانی فرد درگیر می‌شود.
مژده ارشادی در گفت‌وگو با ایسنا گفت: اعتیاد به‌عنوان یک بیماری شناخته می‌شود که معمولاً ریشه در یک نیاز یا حالت روانی نهفته دارد، این حالت باعث می‌شود فرد به سمت مصرف بیش از حد سوق پیدا کند و علی‌رغم آگاهی از پیامدهای منفی این موضوع، آنها را بپذیرد.
وی افزود: در دهه اخیر تحولات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی قابل‌توجهی رخ داده که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت، تغییراتی در ساختار و پیوستار خانواده از جمله موضوعاتی مانند طلاق، گسست‌های خانوادگی، بی‌وفایی و خیانت در زندگی زناشویی مشاهده می‌شود که برخی از این موضوعات باعث کاهش سن ازدواج و افزایش آمار طلاق شده است.
ارشادی تصریح کرد: سبک زندگی در دهه اخیر بسیار تغییر کرده، زندگی پرتحرک و پویا جای خود را به زندگی کم‌تحرک و وابسته به فضای ارتباطی و مجازی داده است.
این روانشناس توضیح داد: بدون تردید، نبود درایت و مدیریت ناکارآمد در بخش‌هایی که مسئولیت مدیریت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه را برعهده دارند، دست به دست هم داده تا نوجوانان ما دوره نوجوانی کاملاً متفاوتی را تجربه کنند.
وی ادامه داد: اتفاقاتی که در سال‌های اخیر رخ داده نشان می‌دهد که دامنه خشونت خانگی، سرقت و بزهکاری گسترش و سن وقوع انجام این فعالیت‌ها کاهش یافته است، همچنین آمارها حاکی از افزایش مصرف مشروبات الکلی در سنین پایین‌تر است. در واقع زنگ خطر این وضعیت از حداقل ۱۰ سال گذشته در کشور به صدا درآمده بود و هشدار داده می‌شد که باید به وضعیت نوجوانان رسیدگی شود.
ارشادی توضیح داد: روان‌شناسی تحولی به بررسی مراحل رشد انسان در دوره‌های مختلف سنی می‌پردازد. اریک اریکسون، یکی از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان این حوزه، معتقد است که رشد روانی و اجتماعی افراد در مراحل مختلف زندگی شکل می‌گیرد، به عنوان مثال در سال اول زندگی، افراد اعتماد پایه را می‌آموزند، از یک تا سه سالگی جهت‌گیری رشد به سمت اعتماد به نفس است و از سه تا پنج سالگی، ابتکار و خلاقیت در کودک شکل می‌گیرد، همچنین از پنج سالگی به بعد، کودکان وارد تکالیف اجتماعی می‌شوند، احساس خودکفایی و خودمختاری پیدا کرده و در این فضا رشد پیدا می‌کنند، این فرآیند تا آغاز دوره نوجوانی ادامه می‌یابد و تا ۱۸ سالگی، فرد پایه‌های روانی خود را می‌سازد.
این روانشناس گفت: وقتی کودکی بتواند به دنیا اعتماد کند و احساس امنیت داشته باشد، ثبات را تجربه می‌کند و اعتماد به نفس در او شکل می‌گیرد. او از خطا کردن نمی‌ترسد، به دنبال اصلاح اشتباهاتش می‌رود و برای حل مسائل به راهکارهای مختلف روی می‌آورد، همچنین این فرد مسئولیت‌ها و تکالیف خود را با جدیت انجام می‌دهد و هنگامی که فرد وارد دوره نوجوانی می‌شود، به دلیل طی کردن مسیر رشدی سالم، به عزت نفس و اعتماد به نفس بالایی دست می‌یابد. چنین نوجوانی تاب‌آوری دارد، مهارت‌های حل مسئله را به خوبی به کار می‌گیرد، هیجاناتش را مدیریت می‌کند، به استرس‌ها پاسخ مناسب می‌دهد، جرئت‌ورز است و مرزهای شخصی خود را مشخص می‌کند و قدرت نه گفتن به مسائلی مانند مصرف مواد مخدر و دخانیات را دارد.
وی ادامه داد: امروزه در بهترین حالت، والدین به چرخ متحرک زندگی تبدیل شده‌اند که صرفاً به دنبال تأمین نیازهای اقتصادی فرزندان هستند، بدون اینکه این رفتارها پشتوانه علمی یا روان‌شناختی داشته باشد، در یک جامعه مصرف‌گرا، والدین به اشتباه خرید وسایلی مانند گوشی و تبلت و پلی استیشن گران قیمت را برای به‌عنوان نمادهای تربیت فرزند می‌دانند و این روند باعث می‌شود کودکان فقدان حضور عاطفی و معنوی والدین را احساس کنند و از یادگیری اخلاقیات و رفتارهای صحیح محروم شوند، طرح‌واره‌های روانی که در این دوره برای کودکان شکل می‌گیرد فاقد نشانه‌های درست و سالم است.
ارشادی گفت: یکی از معضلات اصلی این است که با ورود به آغاز نوجوانی، فرد تصویری که از خانواده دارد، مهارت‌محور نیست. اعتماد به نفس ندارد، نمی‌تواند به دیگران اعتماد کند و از فضای تکراری و خسته‌کننده خانواده خسته شده و به دنبال تجربه هیجانات شدید است.
دسترسی آسان، ناشناخته بودن انواع جدید مواد مخدر و ناآگاهی افراد در کنار هم، به‌عنوان عامل خطر عمل می‌کنند
این روانشناس تاکید کرد: کودکی که بدون مهارت‌های لازم وارد جامعه می‌شود، به دلیل پاسخ‌گویی سریع به هر نیاز خود بدون یادگیری خویشتن‌داری و صبر، در مواجهه با جامعه که برخلاف خانواده عمل می‌کند دچار مشکل می‌شود، او راه‌های مراقبت از خود را نمی‌داند و نسبت به خطرات اجتماعی هوشیار نیست، با او در مورد پدیده‌هایی مانند اعتیاد صحبت نشده و در نتیجه فرد برای مواجهه با این چالش‌ها آموزش ندیده و آماده نیست.
وی گفت: افزایش دسترسی به مواد مخدر و گسترش مصرف آنها در جامعه به یک معضل جدی تبدیل شده است، دسترسی آسان به مواد مخدر، ناشناخته بودن انواع جدید آن و ناآگاهی افراد در کنار هم، به‌عنوان یک عامل خطر مهم عمل می‌کنند، طبق آمارهای ارائه شده در چهارمحال و بختیاری، مصرف مواد مخدر به‌ویژه در میان مردان بالا بوده و در میان زنان نیز رو به افزایش است. در پنج سال اخیر، زنگ خطر جدی برای مصرف قلیان و دخانیات در سطح استان به صدا درآمده است.
ارشادی توضیح داد: خشونت خانگی، کمبود محبت، محبت‌های افراطی که مانع استقلال فرزند می‌شود، محدودیت‌های بیش از حد، تبعیض بین اعضای خانواده، احساس تنهایی، آسیب‌های احساسی، رفاه یا فقر بیش از حد، همگی در بستر خانواده رخ می‌دهند و می‌توانند فرزند را به سمت رفتارهای ناسالم یا آسیب‌زا مانند مصرف مواد مخدر و دخانیات هدایت کند.
این روانشناس افزود: فضای مجازی به‌خودی خود خطرناک نیست، زیرا فاقد شعور و درک انسانی است، اما افرادی که در این فضا محتوا تولید می‌کنند، اغلب با الگوریتم‌های هدفمند روی ذهن نوجوانان تأثیر می‌گذارند، بسیاری از افراد با مهندسی افکار و ایجاد شبکه‌هایی آگاهانه، جوانان را به سمت مصرف مواد مخدر سوق می‌دهند و همچنین نظارت صحیحی از فضای مجازی صورت نمی‌گیرد
وی در ادامه گفت: والدین در تربیت فرزندان تحمل یکنواختی و زندگی روزمره را به آنها نیاموخته‌اند، نوجوانان به دنبال رهایی از روزمرگی هستند و در این سن روحیه کنجکاوی آنها بسیار بالاست، وفاداری به گروه‌های اجتماعی در این دوره پررنگ می‌شود و همراه با آن، کنجکاوی آنها افزایش می‌یابد، همچنین آنها در این سن بسیار پنهان‌کار هستند.
ارشادی افزود: بسیاری از نوجوانان ما با مشکلات روان‌شناختی و روان‌پزشکی، از جمله ADHD (بیش‌فعالی)، اختلالات اضطرابی، افسردگی و اختلالات رفتاری مانند اختلال سلوک یا نافرمانی مقابله‌ای مواجه هستند، این مشکلات به‌ویژه پس از ۱۸ سالگی، می‌تواند به اختلالات شخصیت مرزی، اختلالات اجتماعی یا شخصیت هیستریک منجر شوند. این افراد به دلیل وجود این اختلالات، گرایش بیشتری به مصرف مواد مخدر دارند اما متأسفانه والدین اغلب تمایلی به مراجعه به مشاور یا درمانگر برای کمک به فرزندانشان ندارند.
این روانشناس بالینی توضیح داد: وقتی نوجوانان از خانواده جدا شده و وارد جامعه می‌شوند، عضویت و پذیرش در جامعه برای فرد اهمیت پیدا می‌کند. زمانی که نمی‌توانند اعتبار و جایگاه درستی در جامعه به دست آورند، گاهی به سمت مصرف مواد مخدر کشیده می‌شوند، زیرا تصور می‌کنند این کار نشانه‌ای از بزرگ شدن است.
وی گفت: متأسفانه برخی والدین به اشتباه فکر می‌کنند که اگر فرزندشان قرار است سیگار یا مشروب مصرف کند، بهتر است این کار را در کنار آنها انجام دهد، این دیدگاه و رفتار کاملاً نادرست است و می‌تواند پیامدهای منفی جدی برای تربیت و سلامت روانی و جسمی فرزند به همراه داشته باشد.
یکی از دلایل گرایش نوجوانان به مصرف مواد مخدر، تلاش برای کاهش وزن است
ارشادی تاکید کرد: یکی از مسائل نگران‌کننده امروز، افزایش مصرف مخدرهای صنعتی است، متأسفانه یکی از دلایل گرایش نوجوانان به خصوص برخی دختران به مصرف مواد مخدر، تلاش برای کاهش وزن است. در دوران نوجوانی، به‌ویژه در مقطع دبیرستان، تصویر ذهنی نوجوانان از بدن خود اهمیت زیادی پیدا می‌کند و این موضوع تأثیر مستقیمی بر اعتماد به نفس آنها دارد، در همین دوره اختلالاتی مانند پرخوری عصبی و بی‌اشتهایی نیز شایع هستند.
این روانشناس بالینی گفت: وقتی نوجوان در عزت نفس و اعتماد به نفس ضعف داشته باشد، توانایی جرأت‌ورزی و مرزگذاری را از دست می‌دهد و در نتیجه، قدرت نه گفتن و خودمراقبتی در او کاهش می‌یابد. این موضوع می‌تواند او را به دلیل نیاز به دیده شدن یا کنجکاوی، به سمت موقعیت‌های پرخطر سوق دهد و حتی برای جلب توجه، رفتارهای ساختگی و اغراق‌آمیز در حضور بزرگ‌ترها از خود نشان دهد. همچنین، تکرار جمله نادرست «مصرف مواد فقط یک‌بار اشکالی ندارد و اعتیاد آور نیست» در فضاهای عمومی و شبکه‌های اجتماعی مصرف مواد را عادی‌سازی کرده و اثرات مخرب روانی و اجتماعی آن را کم اهمیت جلوه می‌دهد.
وی توضیح داد: دوره بلوغ به‌خودی خود با تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی، نوجوان را دچار آشوب می‌کند. در این دوره جهان‌بینی فرد شکل می‌گیرد، از خانواده فاصله گرفته و به دنبال هویت اجتماعی خود است، این عوامل باعث سردرگمی نوجوان می‌شود، همچنین مصرف سیگار و سایر رفتارهای پرخطر در این دوره می‌تواند تحت تأثیر این تغییرات و همچنین سابقه خانوادگی قرار گیرد که نقش بسیار مهمی در گرایش‌های فرد به مواد مخدر یا دخانیات ایفا می‌کند.
ارشادی افزود: ما همیشه اعتیاد را به‌عنوان یک اختلال یا بیماری در نظر می‌گیریم، اما در بسیاری از موارد، اعتیاد نتیجه بیماری‌ها و مشکلات دیگر است.
این روانشناس بالینی در ادامه گفت: برخلاف باور عمومی، افزایش خشونت در جامعه یکی از عوامل مؤثر در افزایش اعتیاد است، خشونت و اعتیاد رابطه‌ای چرخه‌ای دارند و به‌طور متقابل بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند.
دوستان؛ مهم‌ترین عامل موجود در اعتیاد و مصرف دخانیات در دوره نوجوانی
شهرام مقدس، جامعه‌شناس در گفت و گو با ایسنا با اشاره به عوامل تاثیرگذار در اعتیاد و مصرف دخانیات توسط جوانان، اظهار کرد: متأسفانه عوامل متعددی در این فضا تأثیرگذارند و در چند دهه گذشته با وجود تغییرات جزئی، این عوامل به شکل‌های جدیدی بازتولید شده و همچنان تأثیرات خود را اعمال می‌کنند.
وی تصریح کرد: وقتی از عوامل خطر صحبت می‌کنیم، خود دوره نوجوانی به دلیل ویژگی‌هایی مانند هیجان‌طلبی، ماجراجویی و … به‌عنوان یک عامل خطر محسوب می‌شوند.
این جامعه شناس تاکید کرد: دلایلی همچون دسترسی آسان به مواد مخدر، حضور در خانواده‌هایی با نگرش نادرست به مواد، عادی‌انگاری و شیوع گسترده مصرف مواد مخدر باعث افزایش مصرف مواد و دخانیات در نوجوانان شده است، همچنین ارزش‌گذاری‌های صحیح مانند اهمیت سلامت، چندان جدی گرفته نمی‌شود و این فضا تأثیرات منفی خود را بر جای بگذارد.
وی توضیح داد: از مهم‌ترین عامل موجود در مسئله اعتیاد و مصرف دخانیات در نوجوانان، می‌توان به دوستان اشاره کرد، دسترسی به مواد مخدر و دخانیات اغلب از طریق دوستان فراهم می‌شود، همچنین فضای مجازی امروزه تأثیر بسیار زیادی دارد و نقش مهمی در زندگی افراد به‌ویژه نوجوانان ایفا می‌کند.
مقدس گفت: اگر فضای آموزش و پرورش علمی، پویا، با نشاط و متنوع باشد و بتواند ابعاد مختلفی مانند ورزش، هنر و فرهنگ را پوشش دهد، می‌تواند الگوسازی‌های مناسب، هدف‌گذاری و جهت‌یابی درست را به نوجوانان آموزش دهد و در این مسیر به هویت‌یابی نوجوانان کمک می‌کند. این امر باعث می‌شود آنها ارزش‌ها و آرمان‌های خود را تعریف کنند و تأثیرات مثبتی در زندگی فرد ایجاد شود.
این جامعه شناس خاطرنشان کرد: در گذشته، مصرف مواد مخدر به سنین و جنسیت‌های خاصی محدود بود اما هرچه پیش می‌رویم سن اعتیاد کاهش یافته و این پدیده به گروه‌هایی مانند زنان و دختران که قبلاً تصور آن نمی‌شد، نفوذ کرده است
انتهای پیام/
